W czerwcu zapraszamy po książki i historie z Mjanmy (dawniej Birma). Nasze skromne zdjęcie niech świadczy o tym, że książki na temat tego kraju są cały czas chętnie wypożyczane i ciężko zebrać je wszystkie razem.

Mjanma nie jest prostym krajem do podróżowania. Nie każdy region tego państwa jest równie dostępny dla podróżujących, a do wielu rejonów kraju wstęp jest ograniczony lub zakazany z powodu niestabilnych sytuacji oraz konfliktów na tle etnicznym i religijnym, które trwają nieprzerwanie od lat 50. XX wieku. Choć Mjanma jest jednym z największych państw południowo-wschodniej Azji, jest również państwem najbiedniejszym, pełnym wielu wewnętrznych konfliktów i bardzo surowych rządów nacjonalistycznego, brutalnego wojska, które wpędza ten ledwo rozwijający się kraj na jeszcze większy skraj ubóstwa. Mjanma jest też bardzo bogata w surowce naturalne (zwłaszcza diamenty) z czego czerpie korzyści tylko junta wojskowa. 

O chaosie w tym państwie można pisać dużo. Zachęcamy do zapoznania się z historią tego pięknego kraju, który niegdyś był wielkim imperium, a dziś mierzy się z wieloma kryzysami. Jednak Mjanma to również kraj tysiąca zapierających dech w piersiach krajobrazów, serdecznych oraz gościnnych ludzi. I o takiej Mjanmie będzie poniżej (zdjęcia pochodzą z podróży do Mjanmy w 2018 roku). 

Ponad 90% birmańczyków to buddyści. W Birmie każda wioska ma pagodę i klasztor służący do kultu i ceremonii religijnych. Popularne są również świątynie w jaskiniach, które jak każde miejsce kultu w Azji trzeba odwiedzać boso (Azję w ogóle zwiedza się boso, buty zostawia się nie tylko przed świątyniami, ale także przed wejściem do domu czy hostelu). Większość świątyń i posągów Buddy jest bogato zdobiona często pozłacana. Popularne są też posągi Buddy przyozdobione neonowymi świecidełkami i kawałkami kolorowych, mieniących się w słońcu szkiełek.           

W Azji południowo-wschodniej niewiele jest miejsc z tak wspaniałymi krajobrazami co w Mjanmie . Na zdjęciu powyżej widnieje Biała/Złota Pagoda, która znajduje się na szczycie skały przypominającej kształtem maczugę, z której rozciągają się rozległe widoki na pobliskie miejscowości. Po prawej zaś, góry w których znajdują się jaskinie, z których pochodzi poprzednie zdjęcie.   

Shwedagon Pagoda, nazywana również Wielką Smoczą Pagodą lub Złotą Pagodą. Najpopularniejsza i najświętsza pagoda buddystów, znajdująca się w byłej stolicy kraju, w mieście Rangun. Sama Pagoda ma 112 metrów i króluje nad panoramą całego miasta.

Bagan to starożytne miasto wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Między XI a XII wiekiem zbudowano ponad 10 000 buddyjskich świątyń, pagód i klasztorów, z których do dziś przetrwało około 2,5 tysiąca i znajdują się w rozległej Strefie Archeologicznej Baganu.  

Na zdjęciu mam tradycyjny birmański makijaż, wykonany ze zmielonej kory drzewa Thanaka. Pastę taka nakłada się nie tylko na twarz, ale również na stopy i ręce, ponieważ Thanaka jest stosowana nie tylko w celach upiększających, ale także chroniących przed promieniami słonecznymi. Makijaż ten stosują nie tylko kobiety, ale również jest popularny wśród dzieci i mężczyzn. Prócz tego uważa się, że Thanaka ma właściwości antytrądzikowe i przeciwgrzybiczne.   

Jezioro Inle jest miejscem, na którym mieszka wielu ludzi z plemienia Intha. Nie tylko rozwinęli interesujący styl życia, ale i rozwinęli własną kulturę skupioną wokół wody. Lud Intha żyje nad jeziorem w bambusowych domach na palach, ściany są wykonane w taki sposób, by nie tylko zapewniały osłonę przed słońcem, ale również przepuszczały powietrze i światło. W ten sposób zapewniony jest przepływ powietrza i wentylacja bez konieczności otwierania wielu okien, które wpuszczałyby ciepło słoneczne. Cała wioska położona jest w znacznej odległości od lądu dlatego, nie ma innego sposobu na zwiedzenie wioski jak tylko wynajęcie przewodnika posiadającego łódkę, którą może nas oprowadzać po uliczkach małego miasta, w którym funkcjonują sklepy, szkoły oraz świątynie.  

Jezioro Inle popularne jest również przez fakt tworzenia na nim pływających ogrodów, które tworzone są z trzciny i inwazyjnych roślin rosnących w jeziorze. Pływające ogrody tworzą sztuczne wyspy, które odporne są na  podnoszenie się i opadanie poziomu wody, ponieważ wyspy poruszają się wraz z poziomem wody. Pływające ogrody służą do uprawy warzyw, a jezioro jest szczególnie znane z uprawy pomidorów (które są za mną na zdjęciu). Ze względu na klimat i łatwy dostęp do wody pomidory można uprawiać przez cały rok na jeziorze Inle, w przeciwieństwie do reszty Birmy. Pływające ogrody nie tylko dostarczają żywność dla mieszkańców, ale także są głównym źródłem dochodów. Produkcja żywności była początkowo na małą skalę i przeznaczona do lokalnej konsumpcji, ale lepsze szlaki handlowe zwiększyły znacznie produkcję.

Pod­sta­wo­wymi skład­ni­kami w tra­dy­cyj­nej kuchni bir­mań­skiej są ryż i maka­ron ryżowy. Kuchnia birmańska jest  bardzo różnorodna i bogata w przyprawy, przypominająca trochę kuchnie khmerską, hinduską czy tajską. Kuchnia birmańska charakteryzuje się również wykorzystaniem dużej ilości świeżych warzyw i owoców, które niejednokrotnie są łączone w jednej potrawie. 

Na zdjęciu mieszkanka jeziora Inle, która wytwarza nici z łodyg lotosu. Z tych nici powstaje najdroższa, najrzadsza i najtrudniejsza do pozyskania tkanina na świecie - jedwab z lotosu. Produkowany jest na małą skalę w Kambodży, Birmie i od niedawna w Wietnamie. Naturalne włókno pozyskuje raptem kilku wykwalifikowanych rzemieślników na całym świecie. By wydobyć z łodyg lotosu materiał na jeden szalik trzeba pracować nad tym nawet dwa miesiące, a końcowy produkt może kosztować nawet 10 razy więcej niż produkt ze zwykłego jedwabiu. Jedwab z lotosu jest tak delikatny, że trzeba tkać go ręcznie. 

Na zdęciu kobiety z plemienia Padaung, zwane także "długie szyje" czy też "kobiety żyrafy". Z powodu represji w latach 80. w Mjanmie wiele osób z plemienia Padaung z obawy utraty życia postanowiło uciec do przygranicznej Tajlandii, i to z tym krajem są bardziej kojarzone niż z rodzinną Mjanmą. W Tajlandii rząd stworzył specjalnie dla tych kobiet obóz dla uchodźców, do którego organizowane są wycieczki z przewodnikiem, by można było kobiety z plemienia Padaung zobaczyć. Ich obręcze sprawiają, że są jedną w wielu atrakcji turystycznych oferowanych w Tajlandii i z tych obozów nie mają możliwości odejść. Przestają być atrakcyjne dla turystów i rządu dopiero po ściągnięciu obręczy, wiele więc kobiet decyduje się na ściąganie pierścieni i stara się o pozwolenie na wyjazd z Tajlandii. Obręcze u dorosłych kobiet, które mają na swoich szyjach mogą ważyć nawet do 8 kilo, noszone mogą być również na rękach oraz nogach. Kobiety ściągają swoje pierścienie i nie ma to dla nich żadnych konsekwencji zdrowotnych, a wydłużenie szyi jest efektem jedynie wizualnym.  

Kilka ciekawostek o Mjanmie:

• 4 stycznia 1948 roku Mjanma uzyskała niepodległość od Wielkiej Brytanii.
• Aktualną stolicą Mjanmy jest Naypyidaw (jest to miasto, które specjalnie zostało wybudowane po to, by pełniło rolę stolicy kraju. Mieszczą się tam siedziby wszystkich ministerstw rządu oraz zagraniczne ambasady. W Naypyidaw w osobnej dzielnicy, niedostępnej dla zwykłych mieszkańców, mieszkają najważniejsi wojskowi oraz kluczowi dla państwa urzędnicy). Miasto to jest określane jako najbardziej wyludniona stolica świata. 
• Cmokaniem przywołuje się obsługę w restauracjach.
• W Mjanmie zarówno mężczyźni, jak i kobiety chodzą w spódnicach. Tradycyjne birmańskie longyi to długi materiał o cylindrycznym kształcie. U mężczyzn najczęściej nadmiar materiału zwijany jest w węzeł u mężczyzn z przodu, a kobiety z boku. Męskie i damskie longyi  różnią się też kolorami i wzorami tkaniny, noszone są natomiast przez przedstawicieli obu płci zarówno do biura, sklepu, na pole czy boisko, dla wygody podwijane może być do kolan. 
• Główną używką wśród Birmańczyków jest żucie betelu. Taka używka do żucia składa się z liści pieprzu betelowego, orzechów betelowych, mleka wapiennego lub pokruszonych skorupek małży, dla lepszego smaku dodawane są również goździki, kardamon, gałka muszkatołowa lub anyż. Żuty betel barwi zęby i dziąsła na czerwono, a że podczas żucia produkowane jest strasznie dużo śliny, to dużo po betelu pluje się na czerwono. W Mjanmie w betelowej ślinie jest właściwie wszystko, ulice, chodniki, samochody, wejścia przy sklepach i świątyniach.   

Dzieje się w Mjanmie teraz:

W związku z wojskowym zamachem stanu, Ministerstwo Spraw Zagranicznych odradza wszelkie podróże do Mjanmy. 

1 lutego armia aresztowała przedstawicieli władz cywilnych i przejęła władzę. Obowiązuje stan wyjątkowy, zakaz zgromadzeń i godzina policyjna. W wielu miastach trwają masowe protesty oraz akcje nieposłuszeństwa obywatelskiego. Powoduje to niedostępność podstawowych usług, w tym usług medycznych i transportowych. Junta wojskowa jest bardzo agresywna w stosunku do protestujących i używa wobec obywateli ostrej amunicji.  Według działaczy Związku Pomocy Więźniom Politycznym (AAPP) od puczu siły wojskowe i policyjne zabiły już ponad 800 osób, a prawie 3700 osób jest przetrzymywanych w aresztach lub w nieznanych lokalizacjach. Jedną z nich jest laureatka Pokojowej Nagrody Nobla Aung San Suu Kyi, szefowa rządu Mjanmy od  kwietnia 2016 do 1 lutego 2021, kiedy to została aresztowana podczas zamachu stanu.

Książki o Mjanmie z Filii nr 2, które polecamy:

Mason Daniel, Stroiciel, Poznań, Wydawnictwo Rebis, 2021.

Rabij Marek, Najważniejszy wrzesień świata. Kronika niezauważonego ludobójstwa na Rohingach, Warszawa, WAB - Grupa Wydawnicza Foksal, 2019.  - Islam jest trzecią oficjalną religią w Mjanmie (drugą jest chrześcijaństwo) , około 4% to muzułmanie, którzy są najbardziej dyskryminowaną grupą społeczną w kraju. Zwłaszcza mniejszość Rohinga (w latach 80. została pozbawiona birmańskiego obywatelstwa), a od 2016 roku ponad dziewięćset tysięcy Rohingów uciekło do Bangladeszu (gdzie po dziś dzień mieszkają w obozach dla uchodźców). 

Sendker Jan-Philipp,  Sztuka słyszenia bicia serca, Poznań, Wydawnictwo Filia, 2019.

Flanagan Richard, Ścieżki północy, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2015. 

Ley Rosanna, Powrót do Mandalaj, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2015.

Książki o Mjanmie z Wypożyczalni Głównej przy ul. Getta 1, które polecamy:

Craig Charmaine, Miss Birmy, Kraków, Wydawnictwo Mando, 2020.

Stern Grzegorz,  Borderline. Dwanaście podróży do Birmy, Wołowiec, Wydawnictwo Czarne, 2019. 

Herling-Grudziński Gustaw, Podróż do Burmy. Dziennik, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1999.