Konstytucja 3 maja była pierwszą konstytucją w Europie i drugą na świecie, i wprowadziła nowoczesną monarchię parlamentarną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi (gołocie), wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Konstytucja 3 Maja została obalona po roku przez armię rosyjską wraz z konfederacją targowicką w wyniku przegranej wojny polsko-rosyjskiej w 1792. W niedługim czasie doszło do całkowitego rozbioru Polski.
Drugiej konstytucji doczekaliśmy się w 1807 roku, kiedy to Napoleon Bonaparte nadał Księstwu Warszawskiemu nowe prawa. Ogłoszono równość wszystkich ludzi wobec prawa, znosząc poddaństwo chłopów i likwidując odrębne sądy dla różnych warstw społecznych. Przestała ona obowiązywać wraz z upadkiem Księstwa Warszawskiego i kongresem wiedeńskim.
Na mocy porozumień kongresu wiedeńskiego powstało Królestwo Polskie, zależne od Rosji. Konstytucję nadał jej cesarz Aleksander I. Była to tzw. konstytucja oktrojowana, czyli nadana odgórnie, nie zaś zatwierdzona przez Sejm. Obowiązywała ona do 1832 roku, kiedy to Mikołaj I wprowadził zamiast niej Statut Organiczny. Oznaczał on duży wzrost represji i ograniczenie uprawnień rządu w stosunku do poprzedniego dokumentu, który uchodził w Europie za stosunkowo liberalny.
Na kolejne znaczące zmiany przyszło nam czekać aż do odzyskania przez Polskę Niepodległości, kiedy to za pomocą szeregu mikrokonstytucji uregulowano status prawny nowego tworu państwowego i nadano tymczasowe zwierzchnictwo nad nim Józefowi Piłsudskiemu. Pełną konstytucję, zwaną marcową, wprowadzono 17 marca 1921 roku. Ustanowiła ona ustrój republiki demokratycznej o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Władzę zwierzchnią przyznała narodowi, pojmowanemu jako ogół obywateli. Bazowała na koncepcji trójpodziału władzy.
Po przewrocie majowym w 1926 roku ponownemu wzmocnieniu uległy uprawnienia prezydenta, który zyskał możliwość wydawania dekretów z mocą ustawy dzięki wejściu w życie tzw noweli sierpniowej. Z miejsca zaczęto też prace nad nowym dokumentem, uznając ten za niewystarczający. Przedstawiona 23 kwietnia 1935 Konstytucja kwietniowa zrywała z ustrojem parlamentarnym, wprowadzając system prezydencki i kończąc trójpodział władzy. Decyzja ta wywołała w kraju duże zamieszanie i liczne protesty.
Po II Wojnie Światowej definitywnym aktem prawnym nowego systemu stała się Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 23 lipca 1952 roku. Teoretycznie odwoływała się do idei konstytucji marcowej, jednak była głównie aktem deklaratywno–propagandowym. Nie regulowała działania głównego ośrodka władzy politycznej, czyli PZPR, skąd wynikała jej fasadowość. W praktyce konstytucja miała mniejsze znaczenie niż statut PZPR, który wprost odwoływał się do idei komunistycznej.
Po upadku komunizmu w formującym się na nowo państwie potrzebne były szybkie regulacje. Po intensywnych sporach doszło do podpisania przez prezydenta Lecha Wałęsę Małej konstytucji 17 października 1992 roku. Usuwała ona większość pozostałości prawnych PRL-u, jednak nie wyczerpywała wszystkich potrzeb młodego ustroju. Po wyborach w 1993 roku rozpoczęto prace nad zasadniczym dokumentem i 2 kwietnia 1997 roku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło, a prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, która jest obowiązującym obecnie najwyższym aktem prawnym naszego kraju. Niedawno obchodziliśmy 20. rocznicę tego wydarzenia.
Prezentacja książek popularyzujących tematykę Konstytucji 3 Maja dostępnych w Czytelni Miejskiej Biblioteki Publicznej w Zgorzelcu:
Ajnenkiel A., Historia sejmu polskiego, tom 2 cz. 2, Warszawa 1989.
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2001.
Borkowska-Bagieńska E., Krasowski K., Lesiński B., Walachowicz J., Historia państwa i prawa Polski. Zarys wykładu, Poznań 1994.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2010.
Historia sejmu polskiego, red. A. Ajnenkiel, tom 3, Warszawa 1989.
Kallas M., Historia ustroju Polski X-XX w., Warszawa 1996.
Konstytucja 3 Maja 1791. Statut Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji, oprac. J. Kowecki, Warszawa 1983.
Konstytucja 3 maja w tradycji i kulturze polskiej, red. A. Barszczewska-Krupa, Łódź 1991.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, red. D. Zbijowska, Bielsko Biała 2000.
Konstytucje Polski. Studia z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, red. M. Kallas, tom I, Warszawa 1990.
Konstytucje Polski. Studia z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, red. M. Kallas, tom II, Warszawa 1990.
Łojek J., Ku naprawie Rzeczypospolitej. Konstytucja 3 Maja, Warszawa 1988.
Polska na przestrzeni wieków, H. Samsonowicz i in., Warszawa 2007.
Prawo konstytucyjne. Źródła, orzecznictwo, literatura, red. A. Preisner, Wrocław 2001.
Topolski J., Historia Polski. Od czasów najdawniejszych do 1990 roku, Warszawa 1995.
Winczorek P., Prawo konstytucyjne Rzeczpospolitej Polskiej. Podręcznik dla studentów studiów nieprawniczych, Warszawa 2003.
