Wczoraj, 23 kwietnia, obchodziliśmy Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich, święto organizowane w celu promocji czytelnictwa, edytorstwa i ochrony własności intelektualnej za pomocą praw autorskich. Dzisiaj proponujemy spojrzenie na drugą stronę – na właścicieli książek i stosowane przez nich ekslibrisy.
Ekslibris (łac. ex libris – z książek) to ozdobny znak własnościowy zawierający dane osoby lub instytucji, do której należał dany egzemplarz książki.
Książki zaczęto oznaczać znakami własnościowymi już w starożytności, by wspomnieć tylko protoekslibris w postaci błękitnej fajansowej tabliczki z niebiesko wypisanym imieniem faraona Amenhotepa III z ok. 1400 r. p.n.e. W średniowieczu znaki własnościowe umieszczano najczęściej na dolnym marginesie pierwszej karty kodeksu.
Ekslibris w postaci drukowanych osobno karteczek i naklejanych na odwrocie przedniej okładki pojawił się w zachodniej Europie pod koniec XV w. W XVI w. ekslibris stał się najpopularniejszą obok superekslibrisu formą znaku własnościowego książki. Najstarszy znany polski ekslibris pochodzi z 1516 r. i należy do biskupa włocławskiego, później prymasa, Macieja Drzewickiego.
Ekslibrisy na przestrzeni wieków wykonywano różnymi technikami graficznymi. Często charakteryzowały się wysokim poziomem artystycznym, oddając osobowość i zainteresowania właściciela książki lub specyfikę księgozbioru.
Ekslibrisy również i dzisiaj zamawiają zarówno instytucje, jak i osoby prywatne. Nasza biblioteka posiada ekslibris wykonany z okazji 50-lecia w 1996 r.
Bibliografia:
Bieńkowska B., Książka na przestrzeni dziejów, Wydawnictwo Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej, Warszawa 2005
Encyklopedia wiedzy o książce, red. nacz. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski, Zakład Narodowy im. Ossolioskich, Wrocław 1971
